Klauzula nieskazitelności charakteru jest ważnym zagadnieniem prawnym, gdyż występuje przy okazji kryteriów kwalifikacyjnych do wielu zawodów (m. in. adwokaci, asesorzy, komornicy, notariusze, prokuratorzy, radcowie prawni, radcy Prokuratorii Generalnej, referendarze, sędziowie, aplikanci do ww. zawodów, ławnicy, policjanci, członkowie korpusu służby cywilnej, pracownicy samorządowy czy pracownicy sądów i prokuratur – ww. wyliczenie jest jedynie przykładowe). Dookreśleniem tytułowej klauzuli zajmują się normy deontologii zawodowej.
Jako zasadę (od której można sobie wyobrazić pewne wyjątki) można przyjąć, że prawomocne skazanie za przestępstwo powoduje utratę przymiotu nieskazitelności charakteru, która jest klauzulą generalną, która ma charakter nieostry i niedookreślony tworząc pewien luz decyzyjny organowi stosującemu prawo.
Jak wskazano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 marca 2017 r., sygn. akt VI SA/Wa 1940/16: „O nieskazitelności charakteru z kolei świadczą takie przymioty osobiste jak: uczciwość w życiu prywatnym i zawodowym, uczynność, pracowitość, poczucie odpowiedzialności za własne słowa i czyny, stanowczość, odwaga cywilna, samokrytycyzm, umiejętność zgodnego współżycia z otoczeniem. Wyrażenie ustawowe <<dotychczasowe zachowanie>> oznacza zaś postępowanie osoby ubiegającej się o wpis na listę radców prawnych, do czasu wpisania na tę listę i to takie zachowanie, postępowanie, odpowiadające ocenom moralnym i etycznym, gwarantujące właściwe wykonywanie zawodu radcy prawnego. O posiadaniu wyżej wymienionych przymiotów może świadczyć postępowanie i zachowanie danej osoby zarówno w sferze zawodowej, jak i prywatnej również w dłuższym okresie czasu i do oceny tej są uprawnione organy właściwe w sprawie. (…) Nieskazitelność charakteru, o której mowa w omawianym przepisie (art. 24 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych – przyp. M.P.) jest wprawdzie pojęciem nieostrym, co oznacza, że decyzja organu w tym zakresie ma charakter ocenny, jednak nieskazitelność charakteru nie jest stopniowalna (nie można być nieskazitelnym znacząco albo minimalnie)”.
Z drugiej jednak strony jak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 7 października 2019 r., sygn. akt VI SA/Wa 627/19 (LEX nr 3022632) – Nie każde wniesienie aktu oskarżenia przeciwko aplikantowi powoduje utratę nieskazitelnego charakteru i rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok NSA z dnia 1 sierpnia 2023 r., sygn. akt II GSK 2690/21) dla oceny nieskazitelności charakteru nie ma wpływu zatarcie skazania („Zatarcie skazania nie oznacza anulowania treści wyroku, tj. wyeliminowania go z mocą wsteczną z porządku prawnego, jako w ogóle nieistniejącego i nie niweluje całkowicie wszystkich skutków skazania, bowiem skazany nie odzyskuje wszystkich utraconych np. praw, urzędów, orderów czy też odznaczeń”).
Ponadto jak wskazał Sąd Najwyższy w swym wyroku z dnia 16 marca 2018 r., sygn. akt SNO 9/18 „Pojęcie <<nieskazitelny charakter>> należy tłumaczyć dynamicznie, w sposób ekstensywny, dążąc raczej do skatalogowania cech tworzących paradygmat sędziego, niż podejmując wysiłki w celu objaśnienia wyrażeń <<nieskazitelny>> oraz <<charakter>>. W piśmiennictwie wielokrotnie podejmowano próby takiego opisu tego pojęcia, w związku z czym można twierdzić, że sędzia powinien być: uczciwy, pracowity, nieposzlakowany, zrównoważony, sumienny, odważny, cierpliwy, o wysokiej kulturze osobistej, bystry, uprzejmy, samokrytyczny, otwarty intelektualnie oraz obdarzony wewnętrznym poczuciem niezależności. Powinien jasno wyrażać swoje myśli, rozumować dyskursywnie, dobrze pisać, być wrażliwy, ale zarazem surowy i rygorystyczny w stosowaniu przepisów procesowych, oraz mieć wysokie poczucie sprawiedliwości i słuszności, z jednoczesną skłonnością do rozumnego kompromisu (zob. J. Gudowski, T. Ereciński, J. Iwulski, Komentarz do art. 61 u.s.p., [w:] Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa. Komentarz, wyd. II. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2009). Ocenie podlegają również zdarzenia, zachowania sędziego w służbie lub poza nią – w życiu społecznym, prywatnym (nieetyczne, niemoralne, gorszące, naruszające zasady współżycia społecznego) – które uchybiają normom właściwym dla sędziego, podważają zaufanie publiczne, przekonanie o niezależności i bezstronności, przynoszą ujmę stanowisku sędziego, randze tego urzędu i powadze państwa, w którego imieniu występuje, pozbawiają legitymacji do sprawowania władzy sądowniczej i wpływają na wizerunek sędziego oraz powodują jego negatywny odbiór w społeczeństwie i przede wszystkim wiążą się w jakikolwiek sposób z urzędem sędziego (zob.: M. Laskowski, W. Kozielewicz, Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów, [w:] G. Borkowski (red.), Etyka zawodów prawniczych w praktyce. Wzajemne relacje i oczekiwania, Lublin 2012, s. 147– 148.). Także w judykaturze podjęto próby odkodowania tego pojęcia (por. np. wyrok NSA z dnia 18 listopada 1999 r., II SA 1131/99, LEX nr 46696, czy wyrok Sądu Najwyższego-Sadu Dyscyplinarnego z dnia 27 sierpnia 2007 r., SNO 47/07)”.
Podsumowując powyższe należy stwierdzić, że nie można być nieskazitelnym znacząco albo minimalnie, nie każde wniesienia aktu oskarżenia powoduje utratę nieskazitelności charakteru, nie każde zatarcie skazania spowoduje przywrócenie nieskazitelności charakteru, pojęcie nieskazitelności charakteru należy tłumaczyć dynamicznie w zw. z czy nie zawsze popełnienie wykroczenia będzie się równało utracie przymioty nieskazitelności charakteru.
