Środki zapobiegawcze i środki zabezpieczające to dwie odmienne instytucje prawa karnego, które jednak są często mylone ze względu na podobne brzmienie językowe.
Środki zapobiegawcze zatem to „środki przymusu stosowane wobec oskarżonego celem zabezpieczenia prawidłowego toku procesu” (S. Waltoś, P. Hofmański, „Proces karny. Zarys systemu”, Warszawa 2023, s. 436). Do środków zapobiegawczych zalicza się środki izolacyjne (tymczasowe aresztowanie) oraz środki nieizolacyjne (poręczenie majątkowe, społeczne, indywidualne, dozór zwykły i warunkowy Policji, nakaz opuszczenia lokalu, nakaz lub zakaz określonego zachowania, zakazy chroniące personel medyczny oraz zakaz opuszczania kraju).
Z kolei środki zabezpieczające to środki stosowane wobec sprawcy czynu zabronionego, którego odpowiedzialność karna jest wyłączona z powodu niepoczytalności albo znikomej społecznej szkodliwości czynu. Katalog podstawowych środków zabezpieczających zawiera art. 93a k.k. i są to:
1) elektroniczna kontrola miejsca pobytu;
2) terapia;
3) terapia uzależnień;
4) pobyt w zakładzie psychiatrycznym.
Są to tak zwane środki zabezpieczające izolacyjno-lecznicze. Ponadto Jeżeli k.k. tak stanowi, tytułem środka zabezpieczającego można orzec nakaz i zakazy określone w art. 39 pkt 2–3 k.k. (tzw. środki administracyjne), czyli:
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej;
2a) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi;
2aa) zakaz zajmowania stanowiska lub wykonywania zawodu lub pracy w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów;
2b) zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;
2c) zakaz wstępu na imprezę masową;
2d) zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych;
2e) nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
3) zakaz prowadzenia pojazdów;
